Về Ca Khúc “Đêm Đông” Của Nhạc Sĩ Nguyễn Văn Thương

Ca khúc Đêm Đông là một sáng tác nổi tiếng của nhạc sĩ Nguyễn Văn Thương, ông đã từng san sẻ về ca khúc này rất nhiều lần, xin được tóm tắt ý như sau : Vào năm 1939, lúc này ông đang theo học tại trường Thăng Long, do không có tiền nên ông không hề về quê ăn tết với mái ấm gia đình. Lần tiên phong phải ăn tết xa nhà, ông rất buồn. Năm ấy, Thành Phố Hà Nội rất rét. Để chống lạnh, có bao quần áo, ông “ nhồi ” tất vào người. Như bản năng, ông cứ thế rời phòng trọ lững thững đi về phía Ga Hàng Cỏ và nhớ ra là mình không có vé tàu .Ông kể lại : “ Khi tàu chuyển bánh, tôi cũng theo tàu đi về phương Nam, dọc theo những đường Nam Bộ giờ đây. Tiếng còi tàu mỗi lúc một xa càng làm tăng thêm nỗi nhớ nhà da diết ! Đến chỗ chắn tàu ở phố Khâm Thiên, tôi chợt nảy ra dự tính đi tìm người cùng cảnh ngộ với mình trong đêm nay. Phố Khâm Thiên hồi ấy có nhiều nhà nhát ả đào. Tôi muốn xem trong đêm giao thừa này, có người nào không ở nhà với mái ấm gia đình mà đi hát. Hoặc ca nhi nào, vì kế sinh nhai mà phải ở lại hành nghề không ? Đêm ấy, có hai nhà còn để đèn ngoài cổng để chờ khách. Tôi đi qua nhà tiên phong. Cửa mở nhưng không có người ra. Đến nhà thứ hai thì có mọt ca nhi đi ra Open. Nhưng khi nhìn thấy một cậu người trẻ tuổi, tuổi vừa đôi mươi, ăn mặc lôi thôi thì cô ta đã tuyệt vọng. Khi quay trở vào, cô không quên soi mình trong tấm gương treo cạnh cửa, và đưa cánh tay trần vuốt nhẹ lên mái tóc. Tôi còn đi long dong mãi trên nhiều đường phố Thành Phố Hà Nội tối hôm đó cho đến khuya, khi những bà mang hương, đèn ra cúng trước thềm nhà tôi mới quay về căn gác trọ số 10 ngõ Hội Vũ. Lên giường nằm, nhưng nỗi nhớ nhà và cảm xúc đơn độc nơi đất khách khiến tôi không tài nào ngủ được. Và nảy ra dự tính sáng tác một bài hát để nói lên cảm hứng và tâm lý của mình trong đêm giao thừa tiên phong phải xa nhà. Tôi đã đưa vào ca khúc hình ảnh trong thực tiễn đã đập vào đôi mắt tôi lúc đi qua phố Khâm Thiên. Đó là người “ ca nhi đối gương ôm sầu riêng bóng ”, còn “ Thi nhân lắng nghe tâm hồn tương tư ” hoặc “ Cô lữ đêm đông không nhà ” là hình ảnh của bản thân mình. Còn “ chinh phu ”, “ chinh phụ ” là những hình tượng mượn từ trong Tiểu Thuyết Thứ Bảy của Tự Lực Văn Đoàn rất thông dụng lúc bấy giờ, chứ ta có đi chinh phụ ai đâu mà có chinh phu để nói ” .

Đêm hôm ấy, bài hát mới chỉ chốt lại ở việc khổ nào cũng mở màn bằng điệp khúc Đêm Đông, trừ câu kết thì đổi thành “ Có ai … ”. Sau một thời hạn, Nguyễn Văn Thương và một học trò theo học guitar với ông tên là Kim Minh cùng trau chuốt lại lời ca, bài hát kể như mới chính thức triển khai xong .

Chiều chưa đi màn đêm rơi xuống
Đâu đấy buông lững lờ tiếng chuông
Đôi cánh chim bâng khuâng rã rời
Cùng mây xám về ngang lưng trời.

Thời giang như ngừng trong tê tái
Cây trút lá cuốn theo chiều mây
Mưa giăng mắc nhớ nhung, tiêu điều
Sương thướt tha bay, ôi! đìu hiu

Mở đầu bài hát, tác giả miêu tả quang cảnh hiu quạnh, đơn độc của người lữ khách, của chính tác giả trong đêm đông .Với câu hát “ Đâu đấy buông lững lờ tiếng chuông ” nhiều người nghĩ rằng nhạc sĩ sáng tác theo hướng ship hàng cho nhà thời thánh. Nhưng chính tác giả Nguyễn Văn Thương, trích trong lá thư viết ngày 4/11/1997, ông đã viết : Tiếng chuông buông lững lờ, chỉ hoàn toàn có thể là tiếng chuông chùa. Nhưng không cứ gì tôi phải đi ngang qua một ngôi chùa, mà chỉ cần nghe tiếng chuông, thường những người tu tại gia, khi niệm kinh buổi chiều, vẫn đôi lúc gõ chuông từ một gác thờ nào đó. Vì tôi đi từ nhà ra Ga Hàng Cỏ, qua phố Khâm Thiên rồi đi long dong khắp những nẻo đường trước khi về gác trọ thì hoàn toàn có thể nghe được nhiều lần tiếng chuông ấy lững lờ buông. Còn nếu tiếng chuông nhà thời thánh thì phải dùng chữ chuông đổ, chứ không hề dùng buồng lững lờ được .Phần tiếp theo thì biểu lộ xúc cảm cũng như tâm lý của tác giả qua hai điệp khúc :

Đêm đông, xa trông cố hương buồn lòng chinh phu
Đêm đông, bên song ngẩn nhơ kìa ai mong chồng
Đêm đông, thi nhân lắng nghe tâm hồn tương tư
Đêm đông, ca nhi đối gương ôm sầu riêng bóng

Điệp khúc thứ nhất, thể hiện niềm thương cảm tới những số phận giống với bản thân tác giả trong đêm đông, bao gồm: ca nhi, thi nhân, chinh phu, chinh phụ.

Gió nghiêng, chiều say
Gió lay ngàn cây, gió nâng thuyền mây
Gió reo sầu miên
Gió đau triền miên

Sau điệp khúc là sáu câu nhạc sĩ tả về gió vô cùng tinh xảo. Bởi khi nói về mùa đông thì không phải mùa đông nào cũng nhiều gió, nhưng đặc biệt quan trọng trong Đêm Đông lại có rất nhiều gió và chính gió đã làm nên nhạc phẩm này mãi bất hủ với thời hạn .

Đêm đông, ôi ta nhớ nhung đường về xa xa
Đêm đông, ta mơ giấc mơ, gia đình, yêu đương
Đêm đông, ta lê bước chân phong trần tha phương
Có ai thấu tình cô lữ, đêm đông không nhà

Đoạn điệp khúc và kết thúc bài bộc lộ xúc cảm thương chính bản thân mình và ước mong của tác giả trong đêm đông .Bài hát Đêm Đông từng được rất nhiều ca sĩ biểu lộ, nhưng trước 1975, người ta thường nhắc đến 3 bản thu thành công xuất sắc nhất qua giọng hát của : Thanh Thúy, Lệ Thu và Bạch Yến. Trong đó ca sĩ Bạch Yến là người có công lớn trong việc thay đổi phong thái biểu lộ bài hát này. Vì theo nhạc sĩ, lúc bài hát mới sinh ra chỉ có những nhịp điệu như : Foxtrot, Valse, Tango … đến mãi sau năm 1950 mới có điệu Slow Rock. Bài hát lúc đầu từ mang điệu Tango, chính ca sĩ Bạch Yến đã đổi từ Tango sang Slow Rock và rất được yêu dấu .

Mỹ Hương.

Source: https://cuulongreal.com
Category: Giải trí