Mô là gì? Các loại mô động vật

Mô là gì ? Các loại mô chính ở động vật hoang dã : mô liên bào, mô link, mô cơ, mô thần kinh .

Khái niệm mô động vật hoang dã

Ở động vật hoang dã đơn bào mọi cơ năng đều do một tế bào đảm nhiệm. Còn ở động vật hoang dã đa bào khung hình cấu trúc phức tạp hơn, có những nhóm tế bào chuyên hóa. Những nhóm tế bào ấy khác nhau về vị trí, hình thái, công dụng sinh lý hình thành nên những mô hay tổ chức triển khai .

Trong khung hình động vật hoang dã có rất nhiều mô, được xếp thành bốn loại như sau :

• Mô liên bào
• Mô liên kết
• Mô cơ
• Mô thần kinh

Phân loại mô động vật hoang dã

a. Mô liên bào

* Định nghĩa
Mô liên bào là loại mô do những tế bào ghép sát vào nhau không có một chất nào ở giữa ngăn cách. Nó bao trùm mặt trong của cơ quan tiêu hóa và những tổ chức triển khai khác ( tuyến tiết, giác quan … ) và mặt ngoài của khung hình là da .
* Phân loại
Căn cứ vào trách nhiệm chia biểu mô thành hai loại là mô liên bào phủ và mô liên bào tuyến .
+ Mô liên bào phủ : Là những mô liên bào được biệt hóa để phủ mặt ngoài khung hình ( da ) hay mặt trong những ống rỗng trong khung hình ( niêm mạc ) .

+ Mô liên bào tuyến : Là những mô liên bào được biệt hóa, có năng lực thấm hút và bài tiết chất dịch nào đó : hoàn toàn có thể là cặn bã của khung hình, hoàn toàn có thể mô rút từ trong máu ra những chất thiết yếu để tạo thành chất mới ( sữa, mồ hôi … ). Mô liên bào tuyến còn gọi là tuyến. Xét theo chức phận sinh lý người ta chia mô liên bào tuyến thành ba loại :

• Tuyến ngoại tiết: Là loại tuyến mà chất dịch tiết theo ống dẫn đổ thẳng ra ngoài như tuyến nước bọt, tuyến mồ hôi, tuyến sữa.
• Tuyến nội tiết: Là loại tuyến mà chất dịch tiết ra đổ thẳng vào máu theo đường máu tới kích thích các cơ quan nội tạng cần thiết. Chất dịch thường chứa các kích tố nội tiết còn gọi là
• Tuyến pha: Vừa có tính chất nội tiết, vừa có tính chất ngoại tiết.

Ví dụ : Tuyến gan : Ngoại tiết, tiết mật ; nội tiết, tiết
Tuyến tụy : Ngoại tiết, tiết dịch tụy ; Nội tiết, tiết insulin, glucagon .
* Cấu tạo biểu mô
+ Mô liên bào đơn : Chỉ có một lớp tế bào ( như niêm mạc ruột, phế nang ) .
+ Mô liên bào kép : Gồm nhiều lớp tế bào ghép lại ( như niêm mạc khí quản ) .
+ Một số mô liên bào bề mặt dày lên đẫm chất sừng như mô liên bào thượng bì ở da, hoặc có lông rung động như niêm mạc thanh quản, khí quản .
+ Mô liên bào tuyến – tuyến ống : Có thể là tuyến đơn như tuyến mồ hôi hoặc chia nhánh như tuyến dịch vị .
+ Mô liên bào tuyến – tuyến chùm : Ống dẫn của tuyến chia làm nhiều nhánh, cấu trúc theo chiều nhỏ dần như một cành cây. Mỗi nhánh tận cùng bằng một túi gồm nhiều tế bào hợp thành như tuyến vú, tuyến tụy .
* Sinh lý biểu mô
+ Đặc điểm và tính năng sinh lý mô liên bào phủ

• Có khuynh hướng giãn ra và sát vào nhau, có tác dụng bảo vệ (da, niêm mạc).
• Sinh trưởng mạnh, tái sinh dễ dàng nhất là tế bào niêm mạc.
• Có tiêm mao rung động để đẩy vật lạ.

+ Đặc điểm và tính năng sinh lý của mô liên bào tuyến :

• Có khả năng thấm hút và bài tiết chất nhờn (mồ hôi), nhờ vậy mà niêm mạc luôn ướt, da thường xuyên bóng.
• Mô có thể lấy từ trong máu ra những chất cần thiết để tạo thành chất mới (sữa, mồ hôi…).
• Sự hoạt động của tế bào tuyến có tính chất chu kỳ: Kỳ tạo và tích trữ các chất tiết, kỳ tiết chất tiết và kỳ nghỉ. Tùy theo từng loại tuyến mà khả năng chế tiết có khác

* Chu kỳ tiết
Các tế bào tuyến hoạt động giải trí theo một chu kỳ luân hồi nhất định, hoàn toàn có thể nhanh chậm liên tục hay ngắt quãng tùy từng loại tuyến, tuy nhiên mỗi chu kỳ luân hồi tiết đều có những kỳ sau :
+ Kỳ tạo và tích trữ : Là thời kỳ những hạt tiết từ từ được hình thành và tích trữ lại, hầu hết nằm ở cực đỉnh và đẩy nhân về sát cực đáy .
+ Kỳ bài xuất : Khi hạt đã nhiều, căng mọng ở cực đỉnh, nó vỡ ra hoặc thấm qua màng tế bào ra ngoài từ từ .
+ Kỳ nghỉ : Nhân tế bào trở lại TT, tế bào lúc này chưa tích trữ hạt tiết .
* Phương thức tiết của biểu mô tuyến : Có 3 phương pháp tiết của biểu mô tuyến :
+ Tuyến toàn vẹn : Chất tiết thấm qua màng đỉnh tế bào mà ra ngoài. Tế bào không bị tổn thương nên tiết liên tục được. Theo phương pháp này có những tuyến nội tiết, tuyến dịch vị, tuyến tụy, tuyến nước bọt .
+ Tuyến bán hủy : Chất tiết tập trung chuyên sâu trên phần đỉnh tế bào, rồi cả phần đỉnh và chất tiết rời vào xoang tiết. Phần tế bào còn lại và nhân sẽ được Phục hồi từ từ, tích góp chất tiết và liên tục chu kỳ luân hồi sau. Theo phương pháp này có tuyến vú, tuyến mồ hôi .
+ Tuyến toàn hủy : Chất tiết và tế bào bị hủy hoại trọn vẹn và đẩy ra ngoài. Lớp tế bào phía sát màng đáy liên tục sinh trưởng, tăng trưởng thay thế sửa chữa lớp tế bào vừa mất. Theo phương pháp này có những tuyến đa bào có nhiều tầng tế bào như tuyến bã ở da .

b. Mô link

* Định nghĩa
Mô link là một loại mô trong đó những tế bào không dính sát vào nhau, khi nào cũng cách nhau bởi một chất gọi là gian chất hay chất cơ bản .
Tế bào trong mô link có nhiều hình dạng khác nhau, hình sao, hình bầu dục, hình tròn trụ … nó hoàn toàn có thể di động được hay cố định và thắt chặt .
Chất cơ bản có nhiều loại phức tạp như chất hồ, chất sụn, xương … thế cho nên mô link nhiều hơn mô liên bào và phân bổ nhiều nơi trong khung hình .
Trong chất cơ bản thường có những sợi dưới dạng to nhỏ, dày hoặc thành từng bó hay đan lưới vào nhau gọi là sợi hồ, sợi lưới, sợi chun .
* Phân loại và cấu trúc sinh lý mô link
Dựa vào sự khác nhau của chất cơ bản, người ta chia ra nhiều loại mô link gồm mô link chính thức và 1 số ít link đặc biệt quan trọng khác .

a, Mô liên kết chính thức: Chất căn bản gồm chất hồ, sơi chun… chia ra:

Mô liên kết thưa (mô đệm thưa).

Mô link mau ( mô đệm mau ) .

Mô link đều ( mô thớ ) .
Mô chun .
Mô mỡ .

– Mô liên kết thưa: Là loại mô liên kết trong đó các tế bào cũng như các chất căn bản như sợi hồ, sợi chun nằm thưa thớt rời rạc. Thường thấy mô liên kết thưa ở tầng dưới da, xung quanh phủ tạng, màng treo ruột…

Đặc điểm sinh lý :

• Trong mô liên kết thưa có nhiều mạch máu nên có công dụng đặc biệt trong việc nuôi các mô khác nhất là mô liên bào.
• Tái sinh dễ dàng. Tế bào có khả năng từ cố định trở nên lưu động, thay hình đổi dạng và sinh sản rất nhiều để chống đỡ và sửa chữa lại trong trường hợp bộ phận bị tổn thương. Nhờ vậy nên khi phần da hay niêm mạc bị tổn thương dễ thành sẹo, mau lành.
• Có khả năng dự trữ mỡ.
• Về phương diện vật lý, hóa học, mô liên kết thưa dễ bị hỏng bởi rượu, axit và kiềm mạnh (vì vậy khi tiêm dưới da cần tránh những thuốc có đặc tính này).

– Mô liên kết mau: Loại mô này trong chất căn bản có nhiều sợi hồ và sợi chun xếp sát nhau, nó không rời như mô liên kết thưa, còn các tế bào vừa ít, vừa nhỏ bị đè ép giữa các bó sợi liên kết nên khó nhận ra. Thường thấy mô liên kết mau ở trong bì da, xung quanh mạch quản, phủ tạng.

Đặc điểm sinh lý : Đối với mô link mau, đặc tính sinh lý tựa như như ở mô link thưa nhưng mức độ kém hơn vì mạng lưới hệ thống thần kinh đi vào mạch máu ít hơn .

– Mô liên kết đều: Là loại mô trong đó các tế bào ép giữa những sợi thớ nên nhìn không rõ. Ở mô liên kết đều sợi hồ và sợi chun xếp thành một thứ tự đều đặn.

Ví dụ : Gân ở đầu tư mạnh, dây chằng khớp xương .
Đặc tính sinh lý : Mô link đều thường không có mạch máu đi qua, nó được nuôi dưỡng kém, năng lực tái sinh kém .

– Mô chun: Là mô chứa nhiều dây đàn hồi nhất (sợi chun). Về hình thái nó dẹt mỏng (như ở cổ bò) hoặc thành phiến mỏng (như ở thành động mạch). Loại mô này có thể co giãn dễ dàng.

Đặc tính sinh lý :

• Không cảm ứng (châm chọc không đau).
• Được nuôi dưỡng kém.

– Mô mỡ: Là mô liên kết có chứa mỡ, trong đó các tế bào mỡ hợp với nhau thành từng chùm gọi là thùy mỡ. Tùy loài gia súc mà mô mỡ có màu sắc khác nhau.

Ví dụ : Mỡ lợn màu trắng bóng, mềm, mỡ trâu màu trắng, mỡ bò màu vàng, mỡ lừa ngựa vàng óng, mỡ gà vàng óng .
Đặc tính sinh lý :

• Mô mỡ có tác dụng đệm cho cơ thể tránh đau trong những trường hợp va đập do cơ giới.
• Mỡ có tác dụng cách nhiệt, giữ ấm cho cơ thể. Là nguồn dự trữ và cung cấp năng lượng.
• Mỡ là dung môi hòa tan các vitamin nhóm A, D, E, K và giúp cho cơ thể hấp thu chúng một cách dễ dàng.

b, Mô liên kết đặc biệt:

Trong khung hình ngoài những mô link chính thức, còn có những mô khác cũng có đặc thù gần tựa như cũng thuộc vào nhóm mô link như :

• Máu: máu được coi như một mô liên kết đặc biệt trong đó các tế bào máu (hồng cầu, bạch cầu) và chất căn bản là huyết tương.
• Mô sụn và mô xương: Gồm những tế bào sụn, tế bào xương ở mô xương. Trong các chất căn bản có chất sụn và chất xương. Tổ chức sụn là tổ chức liên kết có nhiều tế bào to, trương nở cao độ và chất cơ bản đông đặc. Sụn làm nhiệm vụ chống đỡ, đệm hoặc làm trơn trong một số khớp xương.

c. Mô cơ

d. Mô thần kinh

Định nghĩa
Mô thần kinh là loại mô do nhiều tế bào thần kinh tập hợp lại tạo thành và cùng những phần khác tạo thành cỗ máy thần kinh. Bộ máy thần kinh có chức phận điều hòa mọi hoạt động giải trí của những cỗ máy trong khung hình đồng thời làm cho khung hình thích ứng với điều kiện kèm theo ngoại cảnh .
Phân loại và cấu trúc tế bào thần kinh

Cấu tạo tế bào thần kinh gồm 3 phần
+ Thân tế bào : Có hình sao, hình đa giác, size từ 5 – 10 m, có khi đạt size 300 m có nhân ở chính giữa. Bao quanh nhân là lớp chất nguyên sinh, ngoài cùng là màng. Trong chất nguyên sinh có hạt lấm chấm gọi là thể nist và những tơ thần kinh đan vào nhau như thể lưới .
+ Đuôi gai : Do chất nguyên sinh của thân tế bào tỏa ra từng nhánh hay thành búi .
+ Ống trục : Là nhánh lê dài của thân tế bào, hoàn toàn có thể ngắn hoàn toàn có thể dài, đường kính không đổi khác và tận cùng toả ra thành búi. Ống trục được bao bởi hai lớp vỏ .

• Lớp vỏ shoawn: Được bao bọc ngoài cùng ống trục, nối tiếp với màng thân tế bào.
• Lớp vỏ myelin màu trắng, sát dưới vỏ trực tiếp bám lấy ống trục.

Phân loại : có 3 loại tế bào thần kinh :
+ Tế bào thần kinh đa cực : Có một ống trục và nhiều đuôi gai .
+ Tế bào thần kinh lưỡng cực : Có một ống trục và một đuôi gai .
+ Tế bào thần kinh đơn cực : Ống trục và đuôi gai thoạt đầu lẫn vào nhau một quãng ngắn rồi mới tách ra .

* Sự liên hệ và tập hợp của những tế bào thần kinh

Sự liên hệ :
Các loại tế bào thần kinh đều liên hệ với nhau bằng cách : Đầu mút của ống trục tế bào thần kinh trước chạm vào đầu mút của đuôi gai tế bào thần kinh sau. Chỗ liên hệ đó gọi là điểm tiếp xúc hay là sinap. Sinap còn có tính năng tăng cường những xung động thần kinh .
Sự tập hợp của tế bào thần kinh
Hạch thần kinh : Là những đám gồm nhiều thân tế bào thần kinh tập hợp lại như : Hạch tủy sống .
Dây thần kinh : Do những ống trục tập hợp lại thành từng bó. Nhiều bó tập hợp lại thành dây, ngoài có màng link phủ bọc .

Thần kinh trung ương: Thần kinh trung ương bao gồm não bộ và tủy sống. Cấu tạo của nó gồm:

• Chất trắng: Do các ống trục có vỏ myelin tập hợp lại tạo thành.
• Chất xám: Do các thân tế bào, đuôi gai và phần đầu ống trục không có vỏ myelin hợp thành.
• Ở tủy sống: Chất trắng ở ngoài, chất xám ở trong. Ở đại não: Chất xám ở ngoài, chất trắng ở trong.

Nguồn : Giáo trình giải phẫu sinh lý động vật hoang dã

Source: https://cuulongreal.com
Category: Hỏi – Đáp